Bij de schitterende hoop schroot, die tijdens Documenta (13) aan het einde van de Hauptbahnhof in Kassel te zien was, bleek een bordje te staan! Deze hoop rotzooi hoorde hier blijkbaar niet. ‘Momentary Monuments’ heette deze berg oud ijzer en deze was hier neergelegd door Lara Favaretto, een in 1973 in Treviso Italië geboren kunstenaar, tegenwoordig werkzaam in Turijn. Maar liefst 400 ton ijzer had deze kunstenaar op sloperijen en recyclingcentra verzameld om deze berg vervolgens volkomen willekeurig te laten afstorten op het niemandsland achter het Hauptbahnhof in Kassel. Daar op die verlaten plek maakte deze berg oud ijzer door de schakeringen van kleuren en vormen een verpletterende indruk. Die hele hoop bestond uit platen, buizen en andere onderdelen, die ooit een glorieuzer leven hadden gehad, maar die nu rustig daar lagen, met als enig doel – zo leek het althans - om vanwege hun evident esthetische aspecten door ons te worden genoten. Omdat deze hoop schroot spoedig opnieuw zou opgaan in het productieproces van onze consumptiemaatschappij, was deze de tijdelijke status van monument gegeven: Momentary Monuments!
Kort voor mijn bezoek aan Kassel was bij veilinghuis van Spengen een schilderij van een Gezicht op Delft na de ontploffing van de kruittoren in 1654 door Egbert van der Poel (1621-1664) opgedoken. Dit volledig gesigneerde en gedateerde paneel, laat de stad Delft zien na de dramatische ontploffing van het kruitmagazijn op 12 oktober 1654 om 10.15 uur in de ochtend. De kruittoren bevond zich destijds aan de rand van het centrum van de stad. In van der Poels schilderij is dit net rechts buiten beeld. Fascinerend is hoe van der Poel de schade van de klap, die volgens inschattingen aan enkele honderden mensen, inclusief de schilder Carel Fabritius, het leven kostte, in beeld brengt: realistisch, met oog voor detail, maar ook met een duidelijk besef dat in deze puinhoop van kapotte huizen en bergen rotzooi een picturale schoonheid verborgen ligt. De torens van de Oude en de Nieuwe Kerk steken als kant af tegen de blauwe lucht, terwijl zich daaromheen in de nog overeind staande muren van de huizen een fijn kleurenspel van bruine, witte en grijze tinten afspeelt.
Egbert van der Poels compositie moet destijds bijzonder populair geweest zijn, want hij schilderde er talloze versies van met steeds weer kleine veranderingen in de figuren op de voorgrond. In de versie bij van Spengen valt vooral de jongen op zijn buik op de voorgrond op. Hij is omringd door manuscripten en boeken. Maar er zijn ook versies waar de ontploffing te zien is terwijl de omwonenden voor het gevaar wegrennen. De tijdelijke schoonheid van puin en rotzooi is ons tegenwoordig wel bekend. Kijkfiles na een ongeluk getuigen van hetzelfde fenomeen. En terwijl ik dit schrijf, reizen vele landgenoten af naar de rivieren om het hoge water te bekijken. Het is de tijdelijkheid die de schoonheid nog mooier maakt! En dit is wat Lara Favaretto en Egbert van der Poel, beiden op eigen wijze, zo briljant hebben vastgelegd.
