Het zal niemand zijn ontgaan dat op 15 november 2017 in New York een opmerkelijke veiling plaatsvond. Op die dag werd te midden van 58 kavels van hedendaagse kunst onder nummer 9B het schilderij van Christus als Heerser van de Wereld door Leonardo da Vinci voor een recordbedrag van $ 450.312.500 verkocht aan Abu Dhabi, voor plaatsing in het nieuwe Louvre aldaar.
Met bewondering, maar ook met ongeloof en zelfs woede en afschuw is naderhand op deze verkoop gereageerd. Deskundigen trokken de echtheid openlijk in twijfel ondanks de vele argumenten - door Christie’s in een prachtig overzicht in het midden van de speciale publicatie samengevat – die voor zo’n originaliteit pleitten: het walnotenhouten paneel, de walnotenlijm gevonden in de grondering, de opbouw van de verf in dunne lagen met als effect juist die van Leonardo zo bekende sfumato, de verandering in de positie van de duim in de zegenende hand van Christus, het lapis lazuli van de mantel en het meanderpatroon in de banden over zijn borst en last but not least twee studies voor de rechterarm en -mouw van Christus, in de Koninklijke Verzamelingen in Windsor.
Los van de verschillende emoties die de veiling van het schilderij heeft losgemaakt werd op 15 november 2017 in meerdere opzichten geschiedenis geschreven. De belangrijkste zet ik op een rij:
1. Met het recordbedrag van Leonardo da Vinci’s Christus als Heerser van de Wereld wordt de kunstmarkt een nieuwe richting gewezen. Het gaat voortaan om objecten met mondiale reikwijdte.
2. Terecht is Leonardo’s Christus als Heerser van de Wereld erkend en herkend als zo’n object met mondiale reikwijdte. Christus is hier immers als een mystieke goddelijke verschijning afgebeeld, met een kostbare mantel en bergkristallen bol. Deze mystieke gedaante was hem verleend door de drie koningen uit het oosten die Hem wierook, mirre en goud brachten. Daarmee is Leonardo’s beeld een icoon, waarvan kracht uitgaat.
3. Christus als Heerser door Leonardo is dus op zijn plaats in Abu Dhabi. Het unieke westerse en oosterse karakter van het schilderij zal daar hopelijk een teken zijn van verbinding tussen west en oost.
4. Het ouderwetse kennerschap, waarmee het geoefende, keurende en selecterende oog wordt bedoeld, is aan een nieuwe definitie toe. De ontdekking - liever ontrafeling - van het verhaal van de Leonardo was geen kwestie van een split second van één iemand, maar een jarenlang proces waarbij vele deskundigen uit verschillende disciplines betrokken waren.
5. De term museaal verdient een nieuwe definitie, in een tijd dat miljoenen mensen bereid zijn naar uithoeken van de wereld te reizen om de belangrijkste kunstwerken te zien en te ervaren. Musea zijn plaatsen van bewondering en verwondering geworden, zoals Thomas Struth in zijn serie van Museum Photographs uit 1989/1992 heeft laten zien. Zijn beelden en die van andere hedendaagse kunstenaars bepalen onze blik op de grote kunst van het verleden. Het heeft geleid tot het moderne fenomeen van de cultuurtoerist en van dit cultuurtoerisme zien we nog maar het begin.
