In 2012/13 organiseerde het Musée des Beaux Arts in Lille een verrassende tentoonstelling onder de titel Babel. Hier waren hedendaagse kunstwerken samengebracht die allen het oude Bijbelse thema van de bouw van de toren van Babel, zoals verteld in Genesis XI:1-9, op een eigentijdse manier verbeeldden (zie afbeeldingen).
Het resultaat was geweldig, want hier waren niet alleen mooie nieuwe en vooral eigenzinnige interpretaties van het onderwerp te zien, maar vooral werd hier een vinger uitgestoken naar de grootschalige, bedenkelijke en zich in sneltreinvaart voltrekkende hyperbolische stedelijke ontwikkelingen in Shanghai, Abu Dhabi en andere plekken.
Intussen is het 2016 en is de wereld sneller veranderd dan iemand voor mogelijk had gehouden. De nieuwe torens van Babel lijken niet langer meer de symbolen van eindeloze groei, maar zijn bezig droeve herinneringen aan een te ambitieuze tijd te worden.
De bouw van de toren van Babel als thema voor schilderijen vindt zijn oorsprong in Antwerpen in de 16e eeuw. Pieter Brueghel schilderde twee versies van het onderwerp die nu tot de absolute ikonen van de westerse kunst worden gerekend. Het thema en dan vooral de spraakverwarring die het gevolg was van het ingrijpen van God zal in het destijds snel groeiende kosmopolitische Antwerpen als uiterst actueel zijn ervaren. Inderdaad had Pieter Brueghels beroemde interpretatie van het bijbelverhaal, nu in Wenen te zien (https://www.khm.at/), geen ander doel dan het uitlokken van een discussie bij de dinergasten op het buiten van Niclaes Jonghelinck, de opdrachtgever voor dit kunstwerk. Gesprekken die ongetwijfeld gingen over de noodzakelijke regelgeving in de snel groeiende kosmopolitische gemeenschap. (http://(http://www.jhna.org/index.php/past-issues/vol-62-2014/295-tower-of-babel-and-harmonious-community)
Pieter Brueghels schilderijen initieerden in de tweede helft van de 16e eeuw en de eerste helft van de 17e eeuw een ware hype in de kunstproductie van de stad. Tussen 1550 en 1650 zagen talloze schilderijen met dit onderwerp het licht, waarbij soms wel en soms niet Koning Nimrod prominent in beeld werd gebracht en ook de architectuur soms wel en dan weer niet met portico’s en bogen werd uitgerust.
In de hier besproken versie is de bouw van de toren in volle gang. Op de terrassen staan hijskranen en middenvoor is Nimrod zelf te zien, als opzichter die de instructies geeft. Anders dan bij Brueghel is de toren iets verder weggeplaatst en lijken de donkere wolken de naderende interventie van God aan te kondigen.
Vooral de atmosferische kwaliteit maakte het schilderij bijzonder in de reeks van interpretaties van het onderwerp, waarvan het boek uit 1991 door Helmut Minkowksi een uitstekend overzicht geeft (H. Minkowski, Vermutungen über den Turm zu Babel, 1991). Deze bijzondere plaats werd nog eens bevestigd door de helaas nog maar moeilijk leesbare signatuur, die met veel gepuzzel en aan de hand van microscopisch onderzoek als die van een lid van de familie Van der Borcht kon worden gelezen. Van deze familie Van der Borcht is niet veel bekend, behalve dat ook zij Vlaanderen vanwege geloofsredenen moesten verlaten en richting Frankenthal trokken.