< Projecten

De oeuvre-catalogus: twee voorbeelden van gepast kritisch omgaan

Woensdag 22 mei 2019
jan baptist weenix jachtstilleven met patrijd en duif
Jan Baptist Weenix, Jachtstilleven met patrijs en duif

 

De oeuvre-catalogus oftewel catalogue raisonné wordt doorgaans gedefinieerd als een becommentarieerde inventaris van het oeuvre van een beeldend kunstenaar, waarbij de beschrijvingen zodanig nauwkeurig zijn dat deze een betrouwbare identificatie van de werken door derden toelaten. Vanwege deze mogelijkheid tot identificatie hebben de oeuvre-catalogi een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van de kunstmarkt. Immers, de oeuvre-catalogi voegden niet alleen een zekerheid maar ook een sensatie toe aan het kopen van kunst. Het 'in het boek staan' werd de norm en het raadplegen en terugvinden van het werk 'in het boek' ging gepaard met een gevoel van sensatie.

Toch verdient de oeuvre-catalogus een gezonde kritische houding, vooral omdat waardevolle informatie vaak verscholen gaat achter coderingen. Klaus Ertz, degene met de meeste oeuvre-catalogi op zijn naam, hanteert steevast drie rubrieken: E voor eigenhändig, F voor fraglich en A voor Abschreibung. Daarbij merkt hij door middel van een * op of hij het bewuste schilderij in het origineel heeft gezien. De drie door hem zelf als zwingend omschreven rubrieken kunnen makkelijk voor verwarring zorgen, vooral bij gebruikers die onbekend zijn met de Duitse taal. De A van Abschreibung kan worden verward met authentic, terwijl de Z van zweifelhaft eigenlijk niets anders betekent dan dat het schilderij door hem gezien zou moeten worden, zoals in het geval van Pieter Brueghel II’s 'Vogelknip', dat onder nummer F738 in zijn oeuvre-catalogus van Pieter Brueghel II werd opgenomen.

pieter breugel II de vogelknip
Pieter Breughel II, De vogelknip (Photo © Christie's Images / Bridgeman Images)

 

Dat zien van de originele werken is vanzelfsprekend de essentie bij de samenstelling van de oeuvre-catalogus. Bij het jachtstuk door Jan Baptist Weenix (1621-1659), dat in 2015 vanuit een nalatenschap tevoorschijn kwam, moest daarom het advies luiden dat het eerst gezien zou moeten worden door Dr Anke van Wagenberg-ter Hoeven, omdat zij de oeuvres van vader en zoon Weenix aan het groeperen was, om ze als oeuvre-catalogi te publiceren. Anke was gelukkig bereid om bij een bezoek aan Nederland tijd vrij te maken en het bewuste schilderij te bekijken. Gelukkig voor de eigenaren, kon zij het bestempelen als behorende tot de eigenhandige werken van Jan Baptist Weenix. Met deze zekerheid en nadat haar boek was verschenen kwam het schilderij in de zomer 2018 aan de markt.

oeuvrecatalogus weenix

 

Het schilderij de 'Heilige Agnes' door Cesare Dandini (1596-1657) dat in 2018 bij het Venduhuis in Rotterdam opdook, bleek door Dandini-kenner Sandro Bellesi als opera dubbio in zijn in 1996 verschenen boek opgenomen te zijn. De hoge schilderkunstige kwaliteit noopte echter tot hernieuwd contact met Professor Bellesi in Florence, die nu, oordelend van betere foto’s, volledig instemde met de authenticiteit. Ook hij bleek het stuk nooit eerder in het echt te hebben gezien en het tot dan toe alleen maar van zwart wit foto’s te kennen.

dandini heilige agnes
Cesare Dandini, Heilige Agnes